اصل علیت از نظر ابن سینا و دکارت

بحث درباره ی اصل علیت، معنا و جایگاه آن در جهان بحثی است که کمتر فیلسوف برجسته ای از آن غافل مانده باشد و به بررسی آن از منظر اصول و مبانی فلسفی خود نپرداخته باشد. در این رساله درباره ی اصل علیت در فلسفه ی ابن سینا و دکارت بحث شده است. محور بحث همانا علل چهارگانه ی ارسطویی است، یعنی علت فاعلی، مادی، صوری و غایی. به طور کلی اساس بحث بر این پایه بنا شده است که قانون علیت بر پدیده های عالم هستی حاکم است. این رساله، در چهار بخش تنظیم شده است: بخش اول کلیات، بخش دوم، بحث علیت را در فلسفه ی ابن سینا و بخش سوم، بحث علیت را در فلسفه ی دکارت مورد بررسی قرار داده است. بخش چهارم، مقایسه ی این دو فیلسوف در اصل علیت با یکدیگر است. در هر سه بخش تأکید بیشتر معطوف به علت فاعلی و غایی است. اقسام علت و معلول، تعریف علت و معلول، براهین اثبات علت فاعلی، روابط سایر علل با علت فاعلی، ممکن الوجود بودن عالم، نیازمندی معلول به علت، بحث غایت و سایر علل، از بحث های عمده ی این رساله به شمار می روند. بنابراین در این رساله، با فرض اینکه بین اندیشه های ابن سینا و دکارت در مورد موضوعات مذکور تشابهات و نیز تفاوت هایی وجود دارد، تلاش می شود ضمن تبیین نحوه تلقی هر یک از آن ها از اصول مورد نظر خود، بررسی دلایل ارائه شده و نحوه کاربرد آن ها در نظام فلسفی آن ها، جنبه های مختلف این دو با هم تطبیق گردند تا میزان تشابه و اختلاف و نیز میزان استحکام دیدگاه های ارائه شده در تبیین ساختار فلسفی آن ها مشخص گردد.